Verbintenis

Het is een vroege zondagochtend, het regent en ik zit heel gelukkig te wezen in Café Coffee Day, Indiaas zusje van Starbucks. Je moet er een halfuur voor wandelen (met paraplu, dat dan weer wel) maar dan heb je ook wat. We hebben vandaag een vrije dag en voor het overgrote deel van mijn reisgezelschap betekent dat de uitgelezen kans om eindelijk eens een gat in de dag te slapen. Over het algemeen zijn we vroeg wakker en rond 9 uur op pad, en voor de niet-ochtend mens is dat best heftig. Ik persoonlijk ben in de vroege uren op mijn best en kan het slenteren door steden wanneer de wereld nog een soort van onschuldig lijkt, erg waarderen. Of dat nou Maastricht is, of Bangalore, dat is me om het even. En in je eentje zie en voel je vaak ook zoveel meer. Wat het is om een vrouw te zijn bijvoorbeeld. Om blank en westers te zijn, en dus rijk te zijn. Nooit was ik me zo bewust van mijn afkomst en geslacht, als wanneer ik in dit land alleen op straat loop en enkel ogen van mannen ontmoet. Wanneer ik nagestaard wordt, nageroepen, aangesproken en voor enkele meters vergezeld. Blikken van afkeur, van verbazing en soms iets wat op afgunst lijkt mijn kant op zie komen. En de enige vrouwen die ik op zo'n hele vroege ochtend tegenkom, als mannen op elke hoek van de straat koffie (of iets wat er op lijkt) drinken, kranten lezen en vast hele diepzinnige gesprekken voeren, zijn vrouwen met de status 'niks, njiente, nada' die met hun blote handen vuilnis bij elkaar rapen. Hun ogen ontmoet ik niet, want ze kijken me nooit aan. Durven ze niet, of willen ze niet? Als het voor mij al pijnlijk is met hen geconfronteerd te worden, hoe moeten zij zich dan wel niet voelen? Wat denken ze als ze, met hun handen in een berg vuilnis, een westers meisje voorbij zien stappen dat nog alleen is ook? Ik vraag me dat oprecht af. Misschien is het wel gewoon mijn aanname dat ze er überhaupt iets van denken. Is het gewoon mijn geest die alles analyseert, beoordeelt en ergens iets van vindt, en niet zelden ten onrechte. Ik weet het niet, maar vind dat wat ik niet begrijp of kan doorgronden, heel intrigerend. Dr. Roopa, staflid van het IPH en een prachvrouw, was een aantal weken geleden in Maastricht om ons te ontmoeten. Ze vertelde ons over het programma, wat ons te wachten stond, en stuurde ons met een aantal vragen naar huis. Waar ben ik een product van? Welk deel van mij en mijn geschiedenis reageert ergens op, wordt er geraakt? En welk deel van mij kan mij met anderen verbinden? Hoe doorbreek ik grenzen en sla ik een brug tussen mezelf en de ander, zelfs als de enige overeenkomst onze menselijkheid lijkt te zijn? Wellicht dat het mijn leven lang duurt om daar een antwoord op te vinden, maar ik ben in ieder geval op zoek.

Maar goed, terug naar die vrouwen en hun status. Waar ik me tot een aantal weken geleden niet bewust was van het feit dat vrouwen niet erg geliefd zijn in deze cultuur, is het me inmiddels pijnlijk duidelijk hoe schrijnend de situatie van mijn soort hier is. Wist je bijvoorbeeld dat er in de afgelopen 15 jaar ruim tien miljoen vrouwelijke foetussen zijn geaborteerd, puur omdat het meisjes waren? En dat het er in werkelijkheid vast nog heel veel meer zijn? Wist je dat meisjes hier niet zelden met opzet te laat of niet worden behandeld als ze ziek zijn, in de hoop dat ze nog op vroege leeftijd een 'natuurlijke' dood sterven en nooit als vrouwen door het leven hoeven te gaan? Wist je dat één op vier vrouwen hier misbruikt en/of mishandeld wordt, en ze dan in de regel geen poot hebben om op te staan want de man is heer en meester en 'ze heeft het vast verdiend'? Dat meisjes vaker niet dan wel een educatie krijgen, in sommige steden 65% van de vrouwen analfabeet is, en niet weten wat hygiëne is of hoe ze voor zichzelf moeten zorgen? De schokkende feiten zijn eindeloos, en dat het niet alleen feiten zijn maar ook daadwerkelijk realiteit, bleek toen ik drie families bezocht in een sloppenwijk.
Samen met een ander meisje, een tolk en begeleider vertrokken we op een middag naar een uithoek van Bangalore om dat wat ons allemaal verteld en geleerd is in de afgelopen dagen, aan de lijven te ondervinden. In het eerste huisje dat we bezochten, woonde een vrouw alleen die ik een jaar of 80 schatte, maar 60 bleek te zijn. Omdat ze sinds een tijdje in slechte gezondheid verkeert, zorgt haar (hoogzwangere) dochter voor haar. Het huisje, voor hoever je het zo kan noemen, is een ruimte van pak em beet drie bij vier, door een wand gescheiden in slaapkamer en keuken. In de slaapkamer stond een bed, een kast, een hoop ondefinieerbare troep en een stoel en wij pasten er net aan met z'n vieren in. In de keuken was haar dochter op een gaspitje chappati's aan het bakken (een soort wraps) en dat dat nog niet zo'n onschuldige bezigheid is als het lijkt, bewezen de brandwonden die ze over haar hele lichaam had. Zo'n gaspitje wil namelijk nog wel eens spontaan ontploffen, of een brand veroorzaken die men niet op tijd te blussen weet door gebrek aan water en zand. Wij gingen in gesprek met de vrouw, vroegen haar over haar leven, haar gezondheid, bezoeken aan ziekenhuizen of doctoren en de behandeling die ze dan kreeg. Een kleindochter die ook aanwezig was liet vol trots de MRI scans zien die als een soort diploma in de hoek van de kamer stonden, en wij vroegen ons op recht af waarom die ooit gemaakt waren en wat die vrouw met foto's van haar brein moest terwijl ze niet eens van het bestaan van dat orgaan op de hoogte was. Ook interessant, mevrouw had last van haar longen/stem (diagnose van mijn geneeskundige metgezel: longtumor) en waarom dan een MRI, die haar ook nog eens een fortuin gekost heeft? In ieder geval, het verhaal dat deze mevrouw ons vertelde bleek het verhaal van heel veel vrouwen hier. Getrouwd toen ze 13 was, eerste kind toen ze 14 was, zeven in totaal. Een echtgenoot die dronk, haar sloeg en misbruikte, vrij jong overleed. Geen educatie, geen vrijheid, gebonden aan haar huis en de zorg voor haar kinderen en huishouden. Opmerkingen die me vooral erg raaktewaren "As a woman, you sacrifice your life. I was not allowed to think for myself. I don't know how to think anymore". En ookeenhelesterke: "My life is over, but my children are still most important to me. I am still a mother and I still worry about them". Ook in dit land van zovelen, waar in mijn ogen niemand iemand lijkt te zijn, leven moeders voor wie zo'n iemand hun hele wereld is. Wordt er van kinderen gehouden en wordt er aan ze gedacht en voor hun goede toekomst gebeden. De derde vrouw die wij bezochten, benadrukte de universaliteit van die moederliefde nog eens extra. Ook zij lag op bed, niet omdat ze lichamelijk ziek was, maar omdat ze mentaal ernstig was aangedaan (mijn diagnose: dement en een niet verwerkt rouwproces). Haar dochter, die bij haar woont en voor haar zorgt, vertelde dat een aantal maanden geleden één van haar zonen in een ongeluk om het leven gekomen was, en haar moeder het daar erg moeilijk mee heeft. De vrouw keek op , keek ons aan en beaamde dit. Ze zei dat ze hem maar niet uit haar hoofd krijgt, dat elke keer als ze haar ogen sluit, ze hem en allerlei narigheid ziet en angstig wordt. En op een misschien wat vreemde manier vond ik dat mooi, ontzettend ontroerend. Hier lag een vrouw wiens eigen leven nooit iets heeft voorgesteld, die altijd naar andermans regels heeft geleefd, wellicht nooit oprecht gelukkig is geweest, rouwend om één van haar twaalf kinderen die te vroeg gestorven is. Het vermogen van al deze moeders om ondanks alles wat zij zelf hebben moeten doorstaan, nog zoveel van hun kinderen te houden en alles voor hen te willen doen, raakt mij diep. Van elke moeder eigenlijk wel. En opeens moest ik weer aan de vragen van Dr. Roopa denken. Wat verbindt mij met haar? Wat verbindt ons met elkaar? Verdriet, en een hart dat liefheeft. Verdriet om wie we kwijt zijn geraakt en nog kwijt zullen raken. En de liefde voor een ander, voor een niemand die ergens op deze wereld in een hart, toch een iemand blijkt te zijn. Toen we weer afscheid van haar namen, pakte ik haar hand vast en keken we elkaar aan. En het was overduidelijk, op dat moment, in die seconden, begrepen wij elkaar.